Akhenaten theo phong cách điển hình thời kỳ Amarna.

Những bức thư Amarna, một tập hợp của các thư từ ngoại giao được phát hiện tại el-Amarna (tên gọi hiện đại của thành phố Akhetaten), đã cung cấp bằng chứng quan trọng về triều đại và chính sách đối ngoại của Akhenaten. Những bức thư này bao gồm một tập hợp vô giá các bức thư được viết trên những tấm bảng bằng đất sét, chúng được gửi đến cho Akhetaten từ các vị vua chư hầu khác nhau thông qua các tiền đồn quân sự của Ai Cập và từ các vị vua ngoại quốc (được thừa nhận như là "Các vị Vua vĩ đại") của vương quốc Mitanni, Babylon, Assyria và của Hatti. Các viên thống đốc và những vị vua chư hầu của Ai Cập cũng thường xuyên viết thư để cầu xin vàng từ pharaon, và cũng than phiền rằng ông đã làm nhục và lừa dối họ.

Bức chân dung trầm tư bằng thạch cao của một pharaon, Akhenaten hoặc một người đồng nhiếp chính hoặc kế vị. Được phát hiện trong công xưởng của nhà điêu khắc hoàng gia Thutmose tại Amarna, ngày nay là một phần trong Bộ sưu tập của Bảo tàng Ai cập ở Berlin.

Vào đầu triều đại của mình, Akhenaten đã mâu thuẫn với Tushratta, vua của Mitanni, vị vua này đã cầu xin sự ủng hộ từ vua cha của ông để nhằm chống lại người Hittite. Tushratta phàn nàn trong nhiều bức thư rằng Akhenaten đã gửi cho ông ta những bức tượng được mạ vàng thay vì những bức tượng được làm bằng vàng ròng; Bức thư Amarna EA 27 còn lưu giữ lời phàn nàn của Tushratta dành cho Akhenaten về tình cảnh trên:

"Ta... đã thỉnh cầu cha của ngài Mimmureya về những bức tượng đúc bằng vàng ròng, một cái dành cho bản thân ta và một bức tượng thứ hai, một bức tượng của Tadu-Heba [Tadukhepa], con gái ta, và cha ngài nói rằng: "Đừng nói là chỉ tặng những bức tượng được đúc bằng vàng ròng. Ta sẽ tặng cho ngài một cái khác được làm từ ngọc lưu ly. Ta cũng sẽ tặng cho ngài, cùng với các bức tượng, thêm nhiều vàng và của cải [khác] vượt quá hạn mức". Bất cứ vị sứ giả nào của ta ở Ai Cập lúc đó đều đã nhìn thấy số vàng dành cho những bức tượng với đôi mắt của họ. Cha của ngài đã tự mình đúc lại các bức tượng với sự chứng kiến của các sứ giả của ta, và ngài ấy đã tạo nên chúng hoàn toàn bằng vàng ròng...Ngài ấy còn cho họ thấy thêm nhiều vàng hơn nữa, mà đã vượt quá hạn mức những thứ mà ngài ấy đã gửi cho ta. Ngài ấy đã nói với những sứ giả của ta rằng: Nhà ngươi hãy nhìn xem, ở đây là những bức tượng, ở kia là số vàng và của cải vượt quá hạn mức mà ta gửi cho người anh em của mình. Và các sứ giả của ta đã nhìn thấy bằng chính đôi mắt của họ! Nhưng người anh em của ta [tức là Akhenaten] đã không gửi tặng những bức tượng vàng [ròng] mà cha của ngài định gửi tặng. Ngài đã gửi tới một bức tượng gỗ được mạ vàng.[37]

Trong khi Akhenaten chắc chắn không phải là một đồng minh thân cận của Tushratta, ông rõ ràng đã tỏ ra quan tâm đến sự mở rộng quyền lực của đế quốc Hittite dưới sự cai trị của vị vua hùng mạnh Suppiluliuma I. Người Hittite giành được một chiến thắng trước Mitanni và vị vua của nó là Tushratta và điều này đã phá vỡ toàn bộ cán cân quyền lực quốc tế ở khu vực Trung Đông Cổ đại tại thời điểm người Ai Cập đã thiết lập hòa bình với Mitanni; nó sẽ khiến cho một số chư hầu của Ai Cập ngả về phía người Hittite. Một nhóm các quốc gia đồng minh của Ai Cập đã cố gắng nổi dậy chống lại người Hittite và viết thư cầu xin Akhenaten gửi quân đội tới cứu viện, nhưng ông không đáp lại hầu hết các lời cầu xin của họ. Có các bằng chứng cho thấy rằng những lộn xộn ở biên giới phía Bắc đã gây ra sự bất ổn ở khu vực Canaan, đặc biệt trong cuộc chiến tranh giành quyền lực giữa Labaya của Shechem với Abdi-Heba của Jerusalem, mà đòi hỏi pharaon phải can thiệp vào khu vực này bằng cách phái các đạo quân Medjay tiến về phía bắc. Akhenaten còn thẳng thừng từ chối giải nguy cho chư hầu của ông là Rib-Hadda của Byblos - vương quốc của ông ta đang bị vây hãm bởi vương quốc Amurru dưới thời trị vì của Abdi-Ashirta và sau này là Aziru, con trai của Abdi-Ashirta, bất chấp việc Rib-Hadda đã rất nhiều lần cầu cứu pharaon. Rib-Hadda đã viết tổng cộng 60 bức thư cho Akhenaten để cầu xin sự trợ giúp đến từ pharaon. Mệt mỏi vì phải nhận những bức thư liên tiếp đến từ Rib-Hadda, Akhenaten đã từng nói với Rib-Hadda rằng: "Nhà ngươi là người viết thư cho ta nhiều hơn tất cả các thị trưởng khác" hoặc là các chư hầu Ai Cập trong bức thư EA 124.[38] Rib-Hadda không hiểu được rằng vị vua Ai Cập sẽ không tổ chức và phái toàn bộ quân đội tiến về phía bắc chỉ để giữ nguyên vẹn hiện trạng chính trị của một số tiểu quốc nằm ở ven rìa phần lãnh thổ châu Á của Ai Cập[39]. Rib-Hadda cuối cùng sẽ phải trả giá cho điều này: ông ta bị trục xuất khỏi Byblos bởi một cuộc chính biến được tiến hành bởi người em trai là Ilirabih và việc này cũng đã được đề cập đến trong một bức thư. Sau khi khẩn cầu một cách vô vọng sự trợ giúp từ Akhenaten, Rib-Hadda đã quay sang cầu xin sự giúp đỡ của Aziru, kẻ thù truyền kiếp của ông ta, để nhằm giành lại ngai vàng cho bản thân mình, Aziru ngay lập tức đưa ông ta đến chỗ vị vua của Sidon, và gần như chắc chắn sau đó Rib-Hadda đã bị hành quyết[40].

William L. Moran [41] lưu ý rằng nội dung của hơn 380 bức thư Amarna lại trái ngược với quan điểm quy ước cho rằng Akhenaten đã bỏ qua các vùng lãnh thổ ở nước ngoài của Ai Cập và hướng sự quan tâm vào những cải cách ở trong nước của ông. Một số bức thư từ các chư hầu của Ai Cập báo tin cho vị pharaon biết được rằng họ đã làm theo những chỉ thị của ông:

Gửi tới đức vua, vị chúa tể của thần, vị thần của thần, mặt trời của thần, mặt trời từ trên trời cao: Thông điệp của Yapahu, người cai trị của Gazru, đầy tớ của ngài, cát bụi dưới chân ngài. Thần thực sự tự mình phủ phục dưới chân của đức vua, chúa tể của thần, vị thần của thần, mặt trời của thần... 7 lần và 7 lần, trên bụng và ở trên lưng. Thần thực sự đang canh gác vùng đất của đức vua, vị chúa tể của thần, mặt trời của bầu trời, nơi thần đang ở, và tất cả những điều mà đức vua, vị chúa tể của thần, đã viết cho thần, thần thực sự đang thực hiện - tất cả mọi thứ! Vậy thần là ai, một con chó, và đâu là nhà của thần... và bất cứ việc gì thần được sai khiến, mà là mệnh lệnh của đức vua, chúa tể của thần, mặt trời từ bầu trời, chẳng nhẽ lại không nên luôn luôn tuân theo? "(EA 378)[42]

Đầu tượng của Akhenaten

Sau khi Rib-Hadda trung thành bị sát hại bởi sự xúi giục của Aziru,[40] Akhenaten đã gửi một lá thư đầy giận dữ đến cho Aziru, với một sự kết tội được ám chỉ rõ ràng về sự phản bội công khai của ông ta [43]. Akhenaten đã viết rằng:

Hãy nói với Aziru, người cai trị của Amurru: Đức vua, chúa tể của ngươi, [Akhenaten], nói như vậy: Người cai trị Gubla, [Byblos] người đã bị em trai mình đuổi khỏi cánh cổng, nói với ngươi rằng: "Hãy đưa ta đi và đem ta tới thành phố. Có rất nhiều bạc, và ta sẽ tặng chúng cho ngươi. Quả thực đó là sự giàu sang bậc nhất, nhưng không phải là với ta [ở đây]". Dẫu cho người cai trị ấy [Rib-Hadda] đã nói với ngươi như vậy. Không phải là nhà ngươi đã viết thư cho đức vua, chúa tể của ngươi nói rằng, "Thần là đầy tớ của người giống như tất cả các thị trưởng trước đây [nghĩa là các chư hầu] trong thành phố của ngài"? Tuy nhiên, nhà nguơi đã hành động một cách lỗi lầm bằng cách đưa viên thị trưởng đã bị em trai của mình đuổi khỏi cánh cổng, đi khỏi thành phố của Ngài.

Hắn ta [Rib-Hadda] đã có mặt tại Sidon, và theo quyết định của chính nhà ngươi, ngươi đã trao hắn lại cho [một vài] thị trưởng. Liệu nhà ngươi có không biết gì về sự gian ác của những con người này? Nếu nhà ngươi thật sự là đầy tớ của đức vua, tại sao nhà ngươi lại không tố cáo hắn ta trước mặt đức vua, chúa tể của ngươi, rằng: "Viên thị trưởng này đã viết thư cho thần nói rằng:" Hãy đưa ta đến chỗ nhà ngươi và đem ta trở về thành phố của mình?". Và nếu như nhà ngươi đã hành động một cách trung thành, thì tất cả những gì nhà ngươi đã viết đều không đúng. Thực tế thì, đức vua đã suy ngẫm về chúng như sau, "Tất cả mọi thứ nhà ngươi nói đều không thân thiện."

Ngay lúc này đây, đức vua đã nghe nói như sau: "Nhà ngươi đang hòa thuận với vị vua của Qidsa (Kadesh). Hai ngươi cùng ăn và cùng uống với nhau." Và đó là sự thật. Tại sao nhà ngươi lại hành động như vậy? Tại sao nhà ngươi lại hòa thuận với một vị vua mà đức vua đang chiến đấu? Và ngay cả khi nhà ngươi đã hành động một cách trung thành, ngươi đã xem xét về quyết định của chính nhà ngươi hay chưa, và ý kiến của hắn đã không được quan tâm đến. Ngươi đã tỏ ra không quan tâm đến những điều mà nhà ngươi đã làm trước đó. Điều gì đã xảy ra giữa nguơi và chúng khiến cho nhà ngươi không còn đứng về phía đức vua, chúa tể của ngươi? Hãy lưu tâm đến những kẻ đang huấn luyện nhà ngươi cho lợi ích của riêng chúng. Chúng muốn đẩy nhà ngươi vào ngọn lửa... Nếu vì bất cứ lý do gì đi chăng nữa nhà ngươi muốn làm điều ác, và nếu như nhà ngươi mưu tính điều ác, những điều dối trá, thì ngươi, cùng với toàn bộ gia đình của mình, sẽ chết dưới lưỡi rìu của đức vua. Vậy nên, hãy hoàn thành việc phục sự đức vua của nhà ngươi, chúa tể của nhà ngươi, và ngươi sẽ sống. Bản thân nhà ngươi cũng biết rằng nhà vua không thất bại khi Ngài nổi cơn thịnh nộ chống lại toàn bộ Canaan. Và khi nhà ngươi đã viết rằng: "Cầu xin Đức vua, Chúa tể của thần, tha thứ cho thần năm nay, và sang năm sau thần sẽ tới chỗ đức vua, chúa tể của thần, [tức là Ai Cập]. Nếu điều này không thể được, thần sẽ gửi con trai của thần tới thế chỗ cho mình"- Đức vua, chúa tể của nhà ngươi, tha thứ cho nhà ngươi trong năm nay theo đúng những gì ngươi nói. Hãy tự mình đi tới, hoặc phái con trai của ngươi đến [ngay tức khắc]. (EA 162)[44]

Bức thư này cho thấy rằng Akhenaten đã dành sự quan tâm sát sao đối với các vấn đề của những chư hầu ở Canaan và Syria. Akhenaten ra lệnh cho Aziru phải đến Ai Cập và giữ ông ta ở lại đó ít nhất một năm. Cuối cùng, Akhenaten buộc phải thả cho Aziru quay trở lại quê hương của ông ta bởi vì khi ấy người Hittite đã tiến quân về phía Nam tới Amki, điều này tạo ra sự uy hiếp đối với hàng loạt các quốc gia chư hầu ở châu Á của Ai Cập, bao gồm cả Amurru [45]. Chẳng bao lâu sau khi trở về Amurru, Aziru cùng với vương quốc của ông ta đã chạy sang hàng ngũ của người Hittite.[46] Chúng ta biết được rằng vào thời điểm Rib-Hadda viết một bức thư Amara có nhắc đến việc người Hittite đã "chiếm hết toàn bộ các xứ sở từng là chư hầu của vua Mitanni" (EA 75)[47], Akhenaten đã cố gắng duy trì sự kiểm soát của Ai Cập đối với khu vực trung tâm của Đế quốc Cận Đông (mà bao gồm khu vực ngày nay là Israel cũng như khu vực ven biển của người Phoenicia) đồng thời tránh xung đột với đế quốc Hittite của Suppiluliuma I đang ngày một hùng mạnh. Chỉ có duy nhất tỉnh biên giới Amurru ở Syria là bị mất vĩnh viễn vào tay của người Hittite, bởi vì vị vua của nó là Aziru đã đào ngũ sang phía người Hittite. Sau cùng, trái với quan điểm truyền thống về một vị vua đã không chú ý tới những mối quan hệ quốc tế của Ai Cập, Akhenaten được biết đến là đã tiến hành ít nhất một chiến dịch ở Nubia vào năm trị vì thứ 12 của ông, chiến dịch này của ông đã được nhắc tới trên tấm bia đá Amada CG 41806 và trên một bia đá khác tại Buhen.[48]